Kadim ve geleneksel sanatların her dalında; geçmişten gelen değerli sanatçı ve ustaların ortaya koyduğu eserlerin değeri zaman/ mekân kısıtlarının ötesine geçer, sanat hem içinde bulunduğu zamana hem de tüm zamanlara ait değil midir?
Gelenekten ve kadim bilgelikten gelen tüm sanatlar, tarihe mal olur kanımca… Yaşadığı toprağa ait olan sanatlar, asla unutulmaz ve bunların icra edilmesi ile ortaya konulan eserler ise tarihe mal olur, İcra eden Usta ve sanatçıların misyonudur, ayrıcalığıdır.
Mukadder Kavas/ Sanatının Elçisi işte bu tanıma uyan, Goart.club’te “Sürdürülebilir Gelenek-Sanatta Gelecek” köşesinde sohbet konuğum.
Antalya'da ebru sanatının gelişimine önemli katkılar sağlamış bir sanatçı, kendisi, 35 yıldır Ebru sanatıyla yaşamını sürdürmektedir.
18 yıldan bugüne T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültürel Miras taşıyıcısı olup; sanatının unutulmaması, yenilenmesi, doğru icra edilmesi yönünde ve Ebru sanatının dejenerasyonuna izin vermeden, bu kadim sanatı yaygınlaştırmak için, kendi sanat atölyesinde dersler vermekte, sergi ve çalıştaylar yapmaktadır.
Ayrıca; Antalya Akdeniz Üniversitesinde 9.5 dönem dersler vererek ilk kez Üniversiteler arası Ebru yarışması proje sahipliğini yapmış 4 yıl uygulanması konusunda koordinatör olarak görev almıştır…
Ebru sanatı deyince, bu sanatın tarihçesine de kısaca değinmek şart. Orta Asya’da ortaya çıktığı düşünülen ve 13. 14. yüzyıllarda Türkistan, Semerkant ve İran’ın doğusundaki Herat bölgesinde yapıldığına dair kaynaklar da bulunmaktaymış. Kurtuluş savaşı döneminde İstanbul’ da Üsküdar da Özbekler tekkesin de ise ebru sanatı büyük bir gelişim göstermiştir. Değerli yazıların yan süslemesinde kullanılmış elde edilen gelir ile Türk askerlerine yardım sağlanmıştır.( Özbekler Tekkesinde 4 kuşak yaşayanlar sanata sahip çıkarak bu geleneği hala sürdürmektedir.)
16. yüzyılda Hindistan’a kadar yayılan ebru sanatı, buradan İran’a ve Türk topraklarına ulaşarak Batı dünyasında “Türk Kağıdı” olarak tanınmış. Tekrarlanamaz özelliğinden dolayı Ebru Sanatı resmi belgelerde, kitap kapaklarında ve süsleme amaçlı olarak kullanılmış.
Tarihi belgelerde adı geçen en eski ebru sanatçılarından biri Şebek Mehmet Efendi imiş. (Kaynak: wikipedia) Bu sanatın Sufi felsefesiyle bağlantılı olması da, sabır ve dengeyi temsil etmesi nedeniyle bir çok kültürde ilgi uyandırıyor ek bilgisi de oldukça ilginç. (Kaynak: turkiyetoday.com)
Sevgili Mukadder hanım, Kültürel Miras Taşıyıcısı olarak ebru sanatını ve taşıdığınız bu sıfatı anlatabilir misiniz? “Ebru Sanatı” nı icra eden bir sanatçı olarak siz nasıl tanımlıyorsunuz?
Türk kâğıt süsleme sanatı olarak tanımlanan Ebru Sanatının UNESCO tarafından 2014 yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dâhil edilerek korunması gereken bir sanat olarak kabul edilmiş olduğu bilgisine dayanarak, uluslararası tanıtımında bir rol üstlendiniz mi? Paylaşabilir misiniz?
Elbette üstlendim, bu her ebru yapan usta ve sanatçının görevidir, Türkiye de yapılan birçok sergi ve çalıştaylarda bizzat yer aldım. İlk olarak İstanbul da ‘Pelican Mall’ de yapılan 1.Dünya Ebru Günü'nde sabah 03:30'da kitre yapıyorduk ilk rekorumuzu o zaman yaptık. Bunu 4 kez Türkiye de 5.cisi Prag da 6. cı sı Abu Dabi ve Dubai de yapıldı. Özellikle Abu Dabi de 16 eserimle mini sergi açtım. Daha sonra sanatımızı temsilen Belçika ve Bulgaristan da bireysel çatıştay yaptım ve sergi açtım. Türkiye Üniversiteler arası Ebru Sanatı Yarışması nın ( 4 Yıl) kurucusuyum.
Memleketim Isparta ilinde ‘ YER GÖK GÜL ‘ isimli çalıştay ve serginin kurucusuyum. Bu yıl 7.sini Mayıs ayında Türkiye’nin her yerinden gelen 38 kişi olarak Ebru Ustaları ile gerçekleştirdim.
Mukadder Hanım, “su üstüne resim” diye de anılan, adeta sihirli sonuçları hayranlık uyandıran bu sanat alanında ürettiğiniz eserlerde desenlerin uyulması gereken belli bir formatı var mıdır ?
Öncelikle bizler su üzerinde resim yapmayız ve resim demeyiz, karşıyızdır. Resim denmesine…
Tüm çalışma ve desenlerin kendine öz su (Kitre) üzerinde yapılma aşaması vardır.
Biz, yoğunlaştırılmış suyun üzerinde desen çizmenin zorluğunu, nasıl yapılması gerektiğini, sabrını şifasını, marifetini öğretiriz.
Fırça tutmak bile haftalar alabilir, kitre üzerine düzenli boya düşürmek meziyet ve el becerisi ister. Bütün bu çalışmalar tam olarak alınmadan desene geçmeyiz. Önce geleneğin getirdiği desenleri öğretiriz, Resim gibi algılanmamalıdır, hiçbir Ebru deseni resme benzemez, suyun dansı bambaşkadır, sükût ve sakinlik şarttır.
Desenlerin formatı değil çizim hareketleri sabittir. Örneğin bir Lale çiçeğinin çekiş aşaması bile günler alabilir. Suyun üzerinde sabır ve zaman ister.
Ebru sanatında ilk önce yaptığımız desen zemin Ebrusu/ Battal Ebrusudur.
Bu çalışmayı tam olarak yapamayan kişinin başka desene geçmesini öngörmeyiz. Geleneksel desenlerin (Battal Ebrusu, Taraklı Ebru, Hatip ebruları, Lale ebrusu, Karanfil ebrusu, Hercai ebrusu gibi) yapılıp bitirilmesi bile yıllar alabilir
Sanatımız kâğıt boyamanın öğretilmesi değil bir yaşam şeklinin kazandırılması yolunda ilerlemektedir.Sakinliğin, sabrın sanatıdır Ebru Sanatı..
Tekne üzerinde kendi planladığınız deseni mi ortaya koyuyorsunuz?
Hayır; başlangıç çalışmalarını yapamayan hiçbir kişi ilerlemiş desenleri yapamaz. Düşünün resim yaparken bir insan yapacaksınız; önce oran ve orantı ile kâğıda yerleşim ve eskiz yaparsınız.
Sonra insanı alın çizgisi ve ufuk çizgisi bilgileri ile ortaya koyarsınız.
Ebru sanatın dada aynıdır üstelik su üzerinde yapıldığı için desende oran ve orantı, görsel uyum, ve güzellik çok daha zor ve önemlidir.
Ebru sanatına yeni başlayanlar için önerileriniz nelerdir? Özellikle hangi tekniklere odaklanmalarını tavsiye edersiniz?
Ebru sanatı ustasız rehbersiz öğrenilmez derim. Önce kendinizi zorlu bir yola hazır hissetmelisiniz, yapılan o güzelliklerin altında sabır ve sadakat olmalıdır.
Kısa süreli öğrenmek yarım kalmaktır.
Öncelikle iyi bir rehberle yola çıkılmalı, Ben yaparım çok kolay diyen birçok insanın, öğrencinin pes ettiğine şahit oldum. İçine girince yüzmenin zorluğu çetin bir yol olduğunu bilmek gerekir. İlk öğrettiğimiz Battal ebrusunu çok iyi yaparak bir başlangıç yapabilirler
Mukadder Hanım, Antalya ya da ulusal/ uluslararası platformlarda iş birliği içinde bulunduğunuz özel ya da kamu kurum/kuruluşları var mıdır?
Çok fazla; Akdeniz Üniversitesi 9.5 dönem ebru Sanatı dersleri, Tatvan Halk eğitim Öğrencileri Geleneksel Ebru Öğretilmesi, Bitlis Eren Üniversitesi Ebru Sanatı Dersleri, Gaziantep üni öğrencilerine başlangıç Ebru sanatı öğretimi, Farklı Belediyeler, Şehirler, yurt dışı platformları, Festivaller, Kültür Yolu çalışmaları, Yarışma düzenlenmek, Isparta 7 kez ‘ YER GÖK GÜL ‘ Ebru sanatı çalıştayı ve sergisi , Organizasyonlar yapmak ve katılımları, İstanbul en uzun ebru çalıştayı bizzat hazırlık ve katılım,
"Workshop "ar, En uzun Kumaş Ebru çalıştayları. Gaziantep te en uzun Ebru rekoru organizasyon komite, Prag da en büyük kumaş ebru kırk yama rekoru katılım ve benzeri. Çok var…
Ebru Sanatının tanıtımı için önerileriniz nelerdir?
Yıllardır bizlerin, ustaların tek isteğimiz var sanatımızın üniversite düzeyinde kürsümüzün olması. Bizler veda etmeden bizdeki bilgilerin değerlendirilmesi ve geleceğe bırakılacak mirasın içinde yer almak, Bunun içinde elimden gelen her şeyin fazlasını yaptım, yaparım da yeter ki adım atılsın.
Mukadder hanım, yaptığımız değerli ve samimi sohbet için çok teşekkürler.
Çalışmalarınızda başarılar diliyorum. Kadim sanatlardan olan Ebru Sanatının önemli mirasın/ sanatın yaşatılması için verdiğiniz desteğin, ortaya koyduğunuz değerli çabanın en başarılı sonuçlara ulaşmasını diliyorum.
Mukadder Kavas İletişim:
Instagram: https://www.instagram.com/mukadderkavas/#
Pinterest : bulutumsu
www.ebrucu.com,
Mukadder KAVAS Kimdir
T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Somut Olmayan Miras Taşıyıcısı/
Geleneksel ve Yenilikçi Tarzda Ebru Sanatçısı / Proje Koordinatörü/
S.S Sanatın Ustalarının Üretim Ticaret ve İşletme Kooperatifi Yön. Kur. Bşk.
İki evlat, 3 torun sahibi sanatçı, 24 yıldan bu yana Antalya ya sanatta hizmet etmektedir.
1959 yılında Isparta Keçiborlu’da doğan Mukadder Kavas, sanat hayatına 1990 yılında Konya Halk Eğitim Merkezi’nde Usta Öğretici olarak adım atmıştır. 1989-1991 yılları arasında Konya Devlet Güzel Sanatlar Resim Galerisi’nde resim eğitimi almış; vitray, takı tasarımı, deri işçiliği ve makine trikotaj gibi birçok el sanatında eğitim görmüş girdiği sınavlarda üstün başarı değerlendirilmiştir. Takip eden süreçte sanat alanında Usta Öğreticilik yapmıştır. Geleneksel Ebru Sanatını ise hiçbir yerde yazılı belge olmadığı için Konya Bölge Yazma Eserler kütüphanesinde bulduğu Kalem Güzeli Kitabında; 3 sayfa bilgi ile kendi çabasıyla öğrenmiş, klasik anlayıştan kopmadan özgün bir yorum geliştirmiştir. Ayrıca Ebru sanatına çok farklı yaklaşımlarla çalışmış, Kağıt, seramik, kumaş, insan eline ve deriye uygulayan nadir sanatçılardan biri olmuştur.
2001 yılından itibaren Antalya’da çalışmalarını sürdüren sanatçı, Antalya Devlet Opera ve Balesi’nde ressam olarak görev yapmış, İl Kültür Müdürlüğü, Akdeniz Üniversitesi ve çeşitli kurumlarda Ebru sanatını öğreterek danışmanlık yapmıştır. Kültürel üretimi destekleyen birçok proje ve etkinlikte aktif rol almış, sayısız öğrenci yetiştirmiştir.
Sanatta başlıca başarıları ve katkıları:
• 2002: Hikmet Barutçugil’den “Gümüş Lale” fahri icazet ödülü
• 2009-2013: Türkiye’de ilk yapılan; “Üniversitelerarası Uygulamalı Ebru Yarışması’nın proje sahibi ve koordinatörü
• 2010: “Esmaül Hüsna’ ‘O’ nun 99 İsim” temalı 107 parçalık koleksiyon hazırlamış, Bu koleksiyonu ilk önce İstanbul, Antalya ve Isparta’da sergilendi
• 2010: Altın Portakal Film Festivali’nde, Isparta’da büyük bir AVM de üniversiteden ve alaylı 100 öğrencisiyle 47 m² ebru rekoru gerçekleştirdi
• 2012:1. Dünya Ebru Günü’nde 61,5 m² ebru çalışması ile Guinness Dünya Rekorunda bizzat yer aldı
• Memleketi Isparta’yı da ihmal etmeyerek Isparta Gül Çiçeği döneminde 016 dan başlayarak tam 7 yıl üst üste ‘
“YER GÖK GÜL’ EBRUSU adı altında tam 7 kez sanat organizasyonunun kurucusu ve uygulanmasını yapmıştır.
• 2016: Türkiye’de ilk kez Ebru ile tasarlanmış “Gül Ebrulu Gelinlik” projesini hayata geçirdi
• 2018-2024: 44 kez düzenlenen “Sanatın Ustalarının Sergi ve Kermesi”nin kurucusu ve yürütücüsü
• 2019: Türkiye’nin ilk “Sanatın Ustaları Üretim ve Ticaret Kooperatifi’ni kurdu ve başkanlığını sürdürüyor
• 2020; Yılında kendisinin yazdığı bir proje ile T.C. Ticaret Bakanlığı’ndan “Sanat Tekstil Kafe” projesiyle hibe desteği aldı
• 21 Ağustos 2021 Kepez Belediyesinin ilk kez düzenlediği Dokuma Park Kooperatifler Festivalinde, Türkiye de bir ilki gerçekleştirmiş tamamı Ebru Sanatı ile hazırladığı 43 parça İpek kumaş ile Türk Şalvarları koleksiyonunu Büyük bir tanıtımla profesyonel mankenlerle defile ve lansman yapılmıştır.
• Yenilikçi ve farklı yaptığı çalışmalardan dolayı II.ci kez Antalya Kaleiçi Rotary Kulübü meslekte üstün hizmet “Meslek Onur Ödülü almıştır.
• Sayısız otellerde sunumlar, bakanlık düzeyinde tanıtımlar yapmıştır.
• 2024 Aralık ayında Sanatsal Tekstil projesi ile Sosyal Hizmetler bakanlığının düzenlediği yarışmaya katılmıştır
Jüri Üyelikleri:
• Üniversitelerarası Uygulamalı Ebru Yarışması proje kurucusu (Proje yürütücüsü ve jüri üyesi)
• Çeşitli yerel ve ulusal sanat yarışmalarında seçici kurul üyeliği
Mukadder Kavas, ebru sanatını sadece estetik bir ifade değil, aynı zamanda bir kültür aktarımı olarak görmektedir. Usta-çırak ilişkisini merkeze alan öğretim yöntemiyle yüzlerce öğrenci yetiştirmiş,
Halen; Ebru Sanatının yaşayan bir sanat olarak gelecek kuşaklara taşınmasına öncülük etmektedir. Kendi kurduğu atölyesinde sanatın yaşatılması yönünde destek vermektedir.
Mukadder Kavas'tan
